Kompanija Cellebrite, poznata po svojim alatima za digitalnu forenziku, odlučila je prekinuti saradnju s određenim klijentima u Srbiji. Ova odluka uslijedila je nakon optužbi Amnesty Internationala i sigurnosnih istraživača da su srpske vlasti koristile Cellebrite alate za nezakoniti nadzor novinara i aktivista.
Cellebriteova reakcija na optužbe
U izjavi od 16. decembra 2024. godine, Cellebrite je istakao svoju posvećenost etičkoj i zakonitoj upotrebi svojih tehnologija. Kompanija naglašava da njihovi proizvodi nisu spyware niti su namijenjeni za ofanzivne cyber aktivnosti. Nakon interne istrage pokrenute kao odgovor na izvještaj Amnesty Internationala, Cellebrite je odlučio prekinuti korištenje njihovih proizvoda od strane relevantnih klijenata u Srbiji.
Navodi o zloupotrebi alata u Srbiji
Prema izvještaju “Digitalni zatvor: Nadzor i represija civilnog društva u Srbiji” Amnesty Internationala, srpske sigurnosne agencije su koristile Cellebrite UFED alate za pristup podacima s mobilnih uređaja aktivista i novinara. Također, izvještaj tvrdi da su vlasti koristile poznate ranjivosti za instalaciju špijunskog softvera NoviSpy na telefone pritvorenih aktivista.securitylab.amnesty.org+1direktno.rs+1
Cellebriteove mjere i etički standardi
Cellebrite navodi da svake godine procjenjuje zemlje s kojima posluje, uzimajući u obzir faktore poput političke stabilnosti, demokratskih standarda i ljudskih prava. Od 2020. godine, kompanija je dobrovoljno prestala s prodajom proizvoda u više od 60 zemalja, uključujući i neke pomenute u izvještaju Amnesty Internationala. Kompanija se oslanja na svoju Etičku i Integritetsku komisiju, osnovanu 2021. godine, koja savjetuje o etici poslovanja. Također, ističu da se pridržavaju zakona SAD-a, EU, UK i drugih relevantnih jurisdikcija u vezi sa sankcijama i regulacijama izvoza.
Pitanje odgovornosti za zloupotrebu
Cellebrite nije direktno priznao odgovornost za moguću zloupotrebu svojih alata, već se distancirao od klijenata koji su navodno prekršili uslove korištenja. Ovo postavlja pitanje: da li odluka o povlačenju proizvoda iz Srbije implicira da su srpske vlasti zaista koristile Cellebrite za ilegalni nadzor?
Uticaj na digitalnu sigurnost u Srbiji
Odluka Cellebritea može imati ozbiljne posljedice za rad srpskih sigurnosnih agencija. Ograničenje pristupa naprednim digitalnim forenzičkim alatima moglo bi uticati na istrage, ali istovremeno može poboljšati zaštitu privatnosti građana i aktivista. Postavlja se pitanje da li će srpske vlasti pronaći alternativna rješenja, poput korištenja drugih dobavljača forenzičkih alata ili razvoja vlastitih nadzornih sistema.
Zaključak
Povlačenje Cellebrite proizvoda iz Srbije predstavlja značajan presedan u domenu digitalne forenzike i privatnosti. Dok kompanija insistira na svom etičkom poslovanju, Amnesty International i drugi kritičari upozoravaju na mogućnost zloupotrebe ovih tehnologija od strane autoritarnih režima. Ostaje da se vidi da li će ova odluka smanjiti digitalni nadzor u Srbiji ili će vlasti pronaći nove načine za praćenje civilnog društva.
https://cellebrite.com/en/cellebrite-statement-about-amnesty-international-report